HIẾU ĐỆ – “MÚA DÂN GIAN VIỆT NAM” (1982)

 

Bức tranh được thực hiện trên lụa, kích thước 67 x 37,5 cm, ký tên và đề năm 1982 ở góc phải dưới. Trên nền màu đỏ nâu huyền ảo, bốn vũ nữ Việt Nam trong trang phục truyền thống hiện ra mềm mại, tay nâng dải lụa uyển chuyển.

Mỗi nhân vật mang một dáng vẻ riêng: người nghiêng mình đầy trữ tình, người vươn cao kiêu hãnh, người thướt tha theo vòng cung chuyển động. Sự hòa quyện của sắc xanh, tím, vàng đã tạo nên một bản hòa ca thị giác, vừa gợi nét duyên dáng, vừa toát lên thần thái thanh thoát của nghệ thuật múa Việt. Đây không chỉ là một khung cảnh thẩm mỹ, mà còn là biểu tượng cho tinh thần văn hóa dân tộc được kết tinh qua ngôn ngữ tạo hình.

Tên thật: Nguyễn Tánh Đệ (Nguyen Tanh De)

Sinh: ngày 1/8/1935 tại Phan Thiết, Bình Thuận (có tài liệu ghi năm 1933 trên giấy tờ)

Mất: ngày 16/4/2009 tại Holland, Michigan, Hoa Kỳ

Xuất cảnh: năm 1989 theo diện HO, định cư tại Hoa Kỳ

Ông xuất thân trong một gia đình trí thức, cha là thầy giáo Nguyễn Tánh Chí. Thời niên thiếu, Hiếu Đệ theo học các trường Huỳnh Khương Ninh, La San Tabert (Sài Gòn), rồi tốt nghiệp khóa 1 Trường Cao đẳng Mỹ thuật Gia Định.

Sự nghiệp của ông gắn liền với giảng dạy: giáo sư hội họa tại Trung học Phan Thanh Giản (Cần Thơ, 1958), Quốc Học Huế (1959), sau đó biệt phái giảng dạy tại Trường Mỹ thuật Sài Gòn và Huế (19681975). Song song, ông phục vụ trong quân đội, tốt nghiệp khóa 14 Sĩ quan Trừ bị Thủ Đức, rồi công tác tại Cục Tâm lý Chiến, phụ trách trình bày tạp chí Chiến sĩ Cộng hòa.

Sau 1975, Hiếu Đệ sáng tác nhiều tranh sơn mài đề tài lịch sử, anh hùng dân tộc như Quang Trung, Quan Công Năm 1989, ông định cư tại Mỹ và tiếp tục gắn bó với hội họa cũng như sinh hoạt cộng đồng, từng đảm nhiệm chức Tổng Thư ký Văn Bút Việt Nam Hải ngoại.

Hiếu Đệ sáng tác trên nhiều chất liệu: sơn dầu, màu nước, sơn mài và lụa. Các tác phẩm của ông vừa phản ánh chiều sâu lịch sử, vừa lưu giữ nét đẹp đời sống thường nhật bằng bút pháp giàu tình cảm. Bên cạnh hội họa, ông còn nổi tiếng với tranh biếm họa, trong đó có tác phẩm Bảy tên Việt Cộng đu cành đu đủ từng gây tiếng vang trong thời chiến.

Di sản nghệ thuật của Hiếu Đệ không chỉ là những bức tranh mang giá trị thẩm mỹ, mà còn là ký ức lịch sử của một thế hệ trí thức Việt Nam. Từ Phan Thiết đến Sài Gòn, Huế, rồi Michigan, hành trình của ông là hành trình của một nghệ sĩ tài hoa kiên định với hội họa, bất chấp những biến động lớn của thời cuộc.

Múa dân gian Việt Nam hôm nay, khi được trưng bày tại Paris, tiếp tục khẳng định vị trí của Hiếu Đệ như một nghệ sĩ đã làm giàu thêm cho kho tàng mỹ thuật Việt, góp phần đưa hình ảnh văn hóa dân tộc đến gần hơn với bạn bè quốc tế.