MỤC ĐỒNG BÊN BỜ SÔNG – TÁC PHẨM SƠN MÀI HIẾM CÓ CỦA HỌA SĨ ĐINH MINH
Sinh năm 1917 tại Hà Nội, Đinh Minh (tên đầy đủ là Đinh Xuân Minh) là một trong những họa sĩ thuộc thế hệ vàng của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ông thi đỗ vào trường năm 1942, cùng khóa với các tên tuổi như Quang Phòng, Trần Phúc Duyên, Võ Lăng, Phan Văn Thông, Cao Xuân Hùng… Ngay từ thời kỳ học tập, ông đã nổi bật bởi tinh thần gắn bó với đời sống dân tộc, tích cực sáng tác về các chủ đề thời cuộc và sau này là công cuộc xây dựng hòa bình.
Năm 1943, khi mới ngoài hai mươi tuổi, Đinh Minh đã có tác phẩm được chọn trưng bày tại triển lãm Salon Unique lần thứ nhất, một sự kiện mỹ thuật quy mô toàn Đông Dương do chính quyền Pháp tổ chức. Tại đó, ông được trao học bổng danh giá 500 piastre bởi Toàn quyền Jean Decoux, ghi danh cùng với các nghệ sĩ Tạ Tỵ, Trần Đình Thọ và nhà điêu khắc Nguyễn Thị Kim. Đây là dấu mốc khẳng định tài năng sớm nở của ông trên chất liệu sơn mài, một lĩnh vực mà ông sẽ tiếp tục phát huy trong suốt đời nghệ thuật.
Tác phẩm Mục đồng chăn trâu bên bờ sông, hoàn thành năm 1954, là kết tinh tiêu biểu cho giai đoạn chín muồi trong kỹ thuật và tư duy tạo hình của Đinh Minh. Được thực hiện trên nền vóc truyền thống với kích thước lớn hiếm hoi trong thời kỳ ấy, toàn bộ bức tranh được ông trôn lót và phủ vàng dày đặc, một lựa chọn kỹ thuật cho thấy mức độ tâm huyết và sự đầu tư công phu mà họa sĩ dành trọn cho tác phẩm này. Trong nghệ thuật sơn mài, việc sử dụng vàng không chỉ đòi hỏi sự tinh tế mà còn là biểu hiện của sự trân trọng, nghiêm cẩn và dụng công hiếm có.
Điểm hút đặc biệt của tác phẩm chính là sự tỉ mỉ và kỳ công trong từng chi tiết, nổi bật nhất là hàng vạn chiếc lá cây được tạo hình tinh vi, phủ kín bằng những lớp vàng sáng rực rỡ. Mỗi chiếc lá không chỉ là một nét vẽ mà là một đơn vị ánh sáng, góp phần làm nên không khí lấp lánh, thiêng liêng cho toàn bộ khung cảnh. Ánh vàng không hề phô trương, mà được điều tiết đầy tiết chế và hài hòa, lan tỏa nhẹ trong nền đỏ nâu sẫm, vừa trang trọng vừa trầm mặc.
Toàn bộ không gian tranh được tổ chức chặt chẽ trong một bố cục đa tầng, với các mảng màu trầm ấm điểm xuyết ánh vàng, ánh lam và bạc, một bảng màu được xử lý rất tinh tế để tạo chiều sâu và ánh sáng nội tại. Những tán cây xòe rộng, ruộng bậc thang phản chiếu mặt nước, mái nhà tranh khuất trong vòm lá… tất cả cùng hiện lên như một bản giao hưởng của thiên nhiên, vừa hiện thực vừa trữ tình.
Đặc biệt, hình ảnh cậu bé cưỡi trâu thảnh thơi đi giữa núi sông là trung tâm cảm xúc của toàn bộ bức tranh. Không ồn ào, không kịch tính, cảnh mục đồng trong tranh gợi một cảm giác thanh thản và gắn bó, như một biểu tượng cho cuộc sống hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Đó không chỉ là một khung cảnh đồng quê, mà còn là một hình ảnh đã đi sâu vào tâm thức Việt, chậm rãi, bình lặng nhưng bền bỉ.
Về đề tài, bức tranh này gợi nhớ đến một tác phẩm nổi tiếng cùng chủ đề của họa sĩ Phạm Hậu, người cũng là bậc thầy sơn mài Đông Dương. Dù mỗi người có phong cách riêng, nhưng điểm chung là cả hai đều dành sự trân trọng sâu sắc cho hình ảnh mục đồng, một biểu tượng của đời sống thuần hậu, mang nhiều ý nghĩa nhân sinh và văn hóa.
Có thể xem đây là một tác phẩm sơn mài mang tính hoài niệm, trong đó vẫn giữ được vẻ sinh động của ngoại cảnh mà không mất đi sự trầm mặc và lặng lẽ. Trong một không gian rộng lớn như vậy, từng chi tiết đều được chăm chút kỹ lưỡng. Cảm xúc của tranh được tích lũy từ sự quan sát đời sống và một nội tâm lắng đọng, điềm tĩnh. Có lẽ chính sự kiên nhẫn và tinh thần không vội vàng ấy đã làm nên một tác phẩm không chỉ đẹp mà còn lặng lẽ sống lâu trong ký ức người xem.
Le Auction House