Họa sĩ, nhà giáo nhân dân, giáo sư Trần Đình Thọ
Trần Đình Thọ (1919- 2011) là một họa sĩ, nhà giáo nhân dân, giáo sư nổi tiếng quê ở xã Phù Ủng, huyện Ân Thi, Hưng Yên. Ông tốt nghiệp khóa cuối cùng của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (1939-1944). Theo đánh giá của nhiều nhà nghiên cứu, họa sĩ Trần Đình Thọ thuộc thế hệ họa sĩ đàn anh của nền nghệ thuật tạo hình cách mạng. Nhắc đến ông là nhớ đến một họa sĩ của cách mạng và nhân dân. Ông là một tấm gương sáng cho thế hệ sau nhắc tới với nhiều thành tựu và tác phẩm quý báu để lại.
Họa sĩ Trần Đình Thọ
Cuối tháng 8/1945, nhận chỉ thị của đồng chí Trường Chinh, ông cùng nhà báo Thép Mới và một số văn nghệ sĩ tham gia thực hiện tờ Cờ giải phóng (xuất bản công khai). Đích thân Trần Đình Thọ đứng ra vẽ những tấm áp phích lớn, dán tại nhiều nơi ở Hà Nội với dòng chữ kêu gọi mọi người "Hãy đọc Cờ Giải phóng, cơ quan Trung ương của Đảng Cộng sản Đông Dương, lợi khí sắc bén đấu tranh giải phóng dân tộc".
Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2001. Huân chương Độc lập hạng ba. Huân chương Kháng chiến hạng nhì. Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng nhất. Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng. Huy chương chiến sĩ văn hóa (Bộ Văn hóa - Thông tin). Huy chương vì sự nghiệp giáo dục (Bộ Giáo dục và Đào tạo). Huy chương vì sự nghiệp văn học nghệ thuật (Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam). Huy chương vì sự nghiệp văn nghệ dân gian Việt Nam (Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam). Huy chương vì sự nghiệp mỹ thuật Việt Nam (Hội Mỹ thuật Việt Nam). Giải nhì Triển lãm 10 năm Đồ hoạ toàn quốc (1975 - 1985). Giải thưởng Triển lãm Mỹ thuật Quân đội 1984. Giải thưởng Triển lãm "Salon Unique" 1943.
Những tác phẩm của Ông:
Bác đi công tác, tranh của họa sĩ Trần Đình Thọ.
Tác phẩm: Tre – Trần Đinh Thọ – 1957.
Tác phẩm: Hành quân đêm – Trần Đình Thọ – 1974.
Tác phẩm sơn mài Xô Viết Nghệ Tĩnh của nhóm 6 tác giả Phạm Văn Đôn, Nguyễn Sỹ Ngọc, Nguyễn Đức Nùng, Huỳnh Văn Thuận, Trần Đình Thọ, Nguyễn Văn Tỵ
Ngay từ trước Cách mạng Tháng Tám ông đã sớm tham gia các hoạt động của Hội Truyền bá Quốc ngữ và Hội Văn hóa Cứu quốc, cùng đạo diễn Phạm Văn Khoa thành lập ban kịch “Hoa Lan” nhằm phục vụ tuyên truyền cho đường lối văn hóa mới của Việt Minh. 1945, ông là họa sĩ của tạp chí “Tiên phong” (cơ quan ngôn luận của Hội Văn hóa Cứu quốc), báo “Cờ giải phóng”, báo “Sự thật” và Nhà xuất bản Sự thật.
1946-1953, là họa sĩ báo “Cứu quốc” (Trung ương). 1953-1955, họa sĩ của Quốc doanh Chiếu bóng và Chụp ảnh Trung ương.
1955-1966, ông giữ cương vị phó hiệu trưởng Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam. 1966-1984, hiệu trưởng Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam. Học hàm giáo sư, danh hiệu Nhà giáo Nhân dân.
Đồng thời kiêm phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Nghệ thuật, tổng biên tập tạp chí “Nghiên cứu Nghệ thuật” (1969-1979); kiêm quyền viện trưởng Viện Mỹ thuật Mỹ nghệ, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (1969-1972); kiêm tổng biên tập tạp chí “Mỹ thuật” (1983-1984). Đại biểu Quốc hội khóa 5 (1975-1976) và khóa 6 (1976-1981).
Hội viên sáng lập, ủy viên Ban chấp hành Hội Mỹ thuật Việt Nam khóa 1 (1957-1983) và khóa 2 (1983-1989).
Là một trong số họa sĩ tiêu biểu của dòng hiện thực xã hội chủ nghĩa, nghệ thuật ông kết hợp một cách kín đáo tính tự sự trữ tình và tính trang trí tượng trưng. Ông không chỉ có khả năng phát hiện ở đề tài (lao động, chiến đấu, sinh hoạt, phong cảnh) những yếu tố có đủ điều kiện biểu hiện chất thơ nhẹ nhàng, sâu lắng – mà còn nổi bật bởi sự nhạy bén trong chọn ưu tiên chất liệu cho từng thể loại-đề tài, đặc biệt thành công với sơn mài và khắc gỗ đen trắng.
Tác phẩm: Tre (1957, sơn mài, BTMTVN), Xô Viết Nghệ Tĩnh (đồng tác giả, sơn mài, 1957, BTMTVN), Ra đồng (1961, sơn mài, BTMTVN), Hội ý (1965, khắc gỗ, BTMTVN), Hành quân đêm (1969, sơn mài), Kéo pháo ở Điện Biên (1994, sơn mài)…
Năm 2001, Họa sĩ, Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân Trần Đình Thọ đã được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
Kháng chiến chống Pháp bùng nổ, họa sĩ Trần Đình Thọ lên chiến khu chăm lo việc ấn loát cho Báo Cứu quốc Việt Bắc. Ông làm việc bên các nhà văn Nam Cao, Tô Hoài và được anh em "bảo vệ" chặt chẽ bởi ông chính là một cái "máy in". Ông ở đâu thì nhà văn Nam Cao, người lo việc tổ chức bài vở cho tờ báo phải ở đấy. Ông dạy Nam Cao cách lăn li - tô. Có những ngày, ông ngồi viết chữ ngược, quét nước chanh và quệt mực, Nam Cao mắm môi mắm miệng lăn lăn… Thuở ấy, thiết bị in thiếu thốn, ta phải in ấn thô sơ như thế. Cũng tại nơi rừng rú chiến khu này, khi tổ chức kết nạp cho một đảng viên mới, Trần Đình Thọ còn vẽ một hình búa liềm to cài lên vách nứa để trang trí cho buổi lễ thêm phần… long trọng.
Nếu như nhà văn Thép Mới nổi tiếng với bài tùy bút "Cây tre Việt Nam" thì Trần Đình Thọ, trong lĩnh vực của mình, cũng góp vào một tác phẩm có thể gọi là kiệt tác về đề tài này. Hiện bức tranh sơn mài "Tre" (vẽ năm 1957) của ông vẫn được người trong giới đánh giá là bức tranh xuất sắc nhất, ấn tượng nhất về tre Việt Nam và được người yêu hội họa trong và ngoài nước đặc biệt yêu thích.
Họa sĩ Trần Đình Thọ từng đảm nhiệm chức vụ Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam (nay đổi là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam) và giữ kỷ lục hiệu trưởng lâu năm nhất của ngôi trường này (từ 1964 đến 1984, tròn 20 năm). Ông mất tại Hà Nội, năm 2011, thọ 92 tuổi.
(Tổng Hợp)