VŨ CAO ĐÀM – CHÂN DUNG THIẾU NỮ
Từ sự giao thoa văn hóa Đông – Tây, hội họa của Vũ Cao Đàm mở ra một thế giới thanh khiết, nơi vẻ đẹp thiếu nữ Việt trở thành nguồn cảm hứng bất tận và được diễn đạt bằng một ngôn ngữ hội họa riêng biệt, vừa nhuần nhị truyền thống vừa tinh tế hiện đại.
Trong sáng tác lụa của Vũ Cao Đàm (19082000), hình tượng thiếu nữ Việt Nam thường xuất hiện với vẻ trầm tư, lặng lẽ mà dịu dàng. Bức Portrait de jeune femme pensive (Chân dung thiếu nữ trầm tư), thực hiện bằng mực và gouache trên lụa dán giấy, kích thước 61 x 46 cm, là một ví dụ tiêu biểu. Đây có lẽ là tác phẩm đẹp tới mức chạm đến trái tim những ai yêu mến hội họa Đông Dương: nơi từng đường cọ, từng mảng màu đều chan chứa một sự tinh tế và kín đáo hiếm thấy.
Trang phục của thiếu nữ là một điểm nhấn vô cùng nổi bật: áo dài trắng tinh khôi được khoác thêm lớp áo đỏ mềm mại bên ngoài. Sự phối hợp hai gam màu này không chỉ tạo nên độ tương phản cuốn hút mà còn gợi cảm giác trang trọng, điệu đà, đồng thời tôn lên nét thanh khiết của nhân vật. Hậu cảnh được xử lý với những mảng cây lá xanh trầm xen lẫn sắc vàng, cam ấm áp, tạo nên một không gian nền vừa sâu thẳm, vừa gợi mở, khiến hình ảnh người thiếu nữ càng trở nên nổi bật.
Từng chi tiết trong tranh đều được Vũ Cao Đàm chăm chút chỉn chu: từ đường nét khuôn mặt oval thanh thoát, mái tóc đen buông gọn, ánh mắt khép hờ trầm tư cho đến bố cục nền tiền cảnh hậu cảnh cân đối hài hòa. Bức tranh vì thế không chỉ là một chân dung đơn thuần mà còn là sự hòa quyện tinh tế giữa kỹ thuật, mỹ cảm và tinh thần Á Đông.
Vũ Cao Đàm, xuất thân từ Trường Mỹ thuật Đông Dương, khởi đầu sự nghiệp với điêu khắc trước khi chuyển hẳn sang hội họa khi sống tại Pháp. Trong tranh lụa giai đoạn đầu, ông chịu ảnh hưởng từ hội họa đời Tống với bảng màu trầm mặc, bố cục sâu lắng. Nhưng qua thời gian, ông đã kiến tạo một ngôn ngữ riêng, kết hợp tinh thần lãng mạn, chất thơ Việt Nam với cảm hứng phương Tây.
Ở bức chân dung này, điều còn lại sau tất cả kỹ thuật là sự dịu dàng đến vô ngôn thứ vẻ đẹp mà Vũ Cao Đàm coi là biểu tượng của phụ nữ Việt. Không phô trương, không cầu kỳ, mà chỉ bằng vài lớp màu mỏng, ông đã khắc họa được sự mỏng manh, e ấp, kín đáo thứ chất liệu tinh thần đã khiến hội họa Đông Dương trở nên độc đáo và vĩnh cửu.
Cùng với Lê Phổ, Mai Trung Thứ và Lê Thị Lựu, Vũ Cao Đàm đã khẳng định tên tuổi trong dòng chảy mỹ thuật thế kỷ 20. Và trong mạch nguồn ấy, bức Thiếu nữ trầm tư không chỉ là minh chứng cho một kỹ thuật đỉnh cao, mà còn là tác phẩm chạm đến tận trái tim người thưởng lãm, khẳng định vị trí đặc biệt của ông trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam hiện đại.
Le House Art