HỌA SĨ BÉ KÝ “ MỘC MẠC NHƯNG SÂU SẮC”

Họa sĩ Bé Ký, một biểu tượng của nghệ thuật Việt Nam, với phong cách vẽ mộc mạc nhưng sâu sắc, đã để lại dấu ấn đậm nét trong lòng công chúng. Sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh khó khăn, Bé Ký đã vượt lên trên số phận để trở thành một họa sĩ tài năng. Dù phần lớn tự học, bà cũng nhận được sự chỉ dẫn từ các họa sĩ nổi tiếng khác. Bé Ký đã tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, phản ánh cuộc sống và con người Việt Nam qua nhiều thập kỷ. Tranh của bà không chỉ được trưng bày tại Việt Nam mà còn được triển lãm ở nhiều quốc gia khác như Pháp và Mỹ.

Họa sĩ Bé Ký (1938 -2021)

Bé Ký tên thật là Nguyễn Thị Bé, sinh năm 1938 tại Hải Dương. Bà mồ côi cha mẹ từ khi lên i8 và lưu lạc vào Sài Gòn khi mới lên 9. Kỹ thuật vẽ của bà phần lớn là tự học nhưng bà cũng được các họa sĩ Trần Đắc, Trần Văn Thọ và Văn Đen chỉ dẫn thêm. Vào Nam sau khi đất nước chia đôi, bà được chú ý đến sau buổi triển lãm tranh đầu tiên năm 1957 ở hội Pháp văn Đồng minh (Alliance française) do René de Berval bảo trợ. Tranh bà sau được trưng bày ở Hội Việt Mỹ và Trung tâm Pháp. Cho đến năm 1975 bà đã đi triển lãm ở Paris và Đông Kinh. Sau năm 1975 vì không thích ứng được với lối mỹ thuật hiện thực xã hội chủ nghĩa (Socialist realism), sinh hoạt của bà bị hạn chế. Vượt biên không thành, gia đình bà càng gặp nhiều khó khăn. Năm 1989, bà cùng chồng là họa sĩ Hồ Thành Đức được xuất cảnh sang Mỹ. Từ đó đến nay tranh Bé Ký đã được trưng bày ở nhiều phòng tranh (gallery) và bảo tàng mỹ thuật tại Mỹ kể cả Viện Smithsonian. Tranh Bé Ký thuộc trường phái sketchings tức phác họa bằng bút lông trên giấy và lụa. Thời kỳ sau năm 1989 họa sĩ Bé Ký còn thử sức thêm với thể loại tranh sơn mài.

Bé Ký (1938 -2021),
 Tác phẩm "Scène de rue en Annam" (Cảnh đường phố An Nam)
 

Tranh Bé Ký đơn giản không cầu kỳ nhưng lại sâu sắc, chỉ với vài nét chì than hay mực tàu viền chung quanh một nhân vật hay chủ thể cộng với ít chi tiết chung quanh là đã trở thành Bé Ký.  Bà phác họa những chuyển động tích tắc của sự việc rồi từ từ biến những chuyển biến đó thành hơi thở, thành động tác và thành những sản phẩm tuyệt đẹp. Những tác phẩm của bà không chỉ là kết quả của quá trình lao động cần cù, mà còn là biểu hiện của sự sống, của hơi thở và của những chuyển động không ngừng nghỉ. Bằng cách này, bà đã tạo ra một thế giới nghệ thuật riêng biệt, nơi mà cuộc sống và nghệ thuật hoà quyện vào nhau một cách hài hòa.

Tính chọn lọc trong tranh của bà rất dễ thấy vì mọi nét dù lớn hay nhỏ đều đánh thức những mầm sống bên trong khiến cho chúng cọ quậy như đang đòi quyền được phát biểu. Khi đậm khi nhạt, khi mỏng khi dầy, nét vẽ của Bé Ký uyển chuyển linh động như nét múa của các vũ công đang cố tìm một động tác quyến rũ. Người xem tranh Bé Ký rất dễ bị thuyết phục bởi ngôn ngữ chất phác mà bà tạo nên

Bé Ký (1938 -2021),
"Mère nourrissant sa fille" ( Mẹ cho con gái ăn).
Sự kết hợp của hai loại mực và màu trên lụa. 55x42,5 cm

Tranh Bé Ký miêu tả nhiều chủ đề nhưng đặc sắc nhất, ấn tượng nhất vẫn là tranh bà vẽ miêu tả tình mẫu tử. Hàng chục bức tranh dưới dạng này được bà vẽ đi vẽ lại không mệt mỏi. Hình như trời sinh ra Bé Ký chỉ để vẽ tranh và làm mẹ, ngoài ra bà không cần gì khác. Tranh vẽ mẹ con của bà cũng chân quê như những đề tài khác nhưng đâu đó toát ra nét hiền dịu trẻ thơ cùng hạnh phúc ngất trời của người mẹ nhìn con mình say ngủ hay chập chững những bước đi đầu đời.

Đối với Bé Ký, bà phác họa những chuyển động tích tắc của sự việc rồi từ từ biến những chuyển biến đó thành hơi thở, thành động tác và thành những sản phẩm tuyệt đẹp. Những bức tranh của bà ở thời kỳ đầu không nhiều mầu sắc lắm và chúng được sáng tạo nhanh chóng bằng những phác thảo dọc đường của người nữ họa sĩ thích đi đây đó. Càng về sau tranh của bà đằm thắm hơn, và cũng ngọt ngào hơn khi chúng có những sắc diện khác. Sắc diện của bột màu và những tạo tác gây hiệu quả phụ bằng những cấu tạo đặc biệt cho nền tranh mà giới chuyên môn gọi là texture.

Bé Ký rất dè dặt khi mang màu sắc phủ lên chủ đề của mình. Bà dùng những gam màu điền dã của dòng tranh Đông Hồ và không ngập ngừng gì khi xử dụng rất nhiều chất liệu gốc phát xuất từ đất, từ vỏ xò hay tro than của tre già. Bé Ký kết hợp khéo léo màu sắc chân quê vào nét vẽ mộc mạc của mình khiến tranh bà trở nên đặc sắc lạ thường.

Bé Ký (thế kỷ 20)
"Cảnh sản phụ"
Sự phối hợp của hai loại mực và màu trên lụa
Kích thước: 79x54 cm.

Họa sĩ Bé Ký, một biểu tượng của nghệ thuật Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng công chúng qua những tác phẩm nghệ thuật độc đáo của mình. Bà đã chứng minh rằng nghệ thuật không chỉ là việc tạo ra những tác phẩm đẹp mắt, mà còn là cách chúng ta nhìn nhận và diễn đạt cuộc sống xung quanh mình. Bé Ký đã vượt qua những giới hạn của ngôn ngữ và văn hóa để truyền đạt thông điệp của mình đến với thế giới. Những tác phẩm của bà không chỉ là biểu hiện của tài năng và sự sáng tạo, mà còn là minh chứng cho sức mạnh không thể phủ nhận của nghệ thuật. Bé Ký, qua đời vào năm 2021, sẽ mãi mãi được nhớ đến như một họa sĩ tài hoa, một người phụ nữ mạnh mẽ và một linh hồn nghệ sĩ đích thực.

Tổng hợp