HAI THIẾU NỮ HÀ THÀNH BÊN HỒ GƯƠM – VẺ ĐẸP LỤA NGUYỄN HUYẾN
Toàn bộ bố cục được xử lý nhẹ tay, đúng tinh thần lụa: mịn màng, tan chảy, không cứng nhắc cũng không ước lệ. Một cô gái mặc áo dài xanh lam, tay cầm nón; người còn lại mặc áo dài hồng nhạt, tóc dài thả sau lưng. Họ vừa bước đi, vừa khẽ nghiêng đầu nhìn nhau, như trao một câu chuyện thầm thì giữa gió. Cử chỉ kín đáo, ánh mắt dịu nhẹ, dáng đi chậm rãi – tất cả gợi lên vẻ đẹp đoan trang và sâu sắc của người con gái Hà thành, một vẻ đẹp không cần tô vẽ mà tự nhiên toát lên sự tự tin, nền nã.
Phía sau là Hồ Gươm, được gợi lên chỉ bằng vài mảng loang nhẹ sắc độ. Cành liễu rủ bên trên, vài chi tiết mờ xa của Tháp Rùa – như một lớp sương ký ức phủ lấy không gian. Khung cảnh ấy không chỉ là một bối cảnh thơ mộng, mà còn mang tính biểu tượng thiêng liêng: nơi Tháp Rùa như trấn giữ hồn cốt kinh thành, còn bóng hai người con gái là hiện thân của nét đẹp thanh lịch đã từng in bóng xuống mặt hồ qua bao thế hệ.
Màu sắc trong tranh được tiết chế hết mức: hồng đào, xanh lam, nâu nhạt, vàng rơm, tất cả hòa quyện như tan vào nhau, không có ranh giới giữa người và cảnh. Các lớp màu mỏng trên nền lụa tạo cảm giác trong vắt, nhẹ như ánh sáng sớm, cho phép không gian và nhân vật quyện chặt mà không lấn át nhau. Không có viền cứng, không có những nét nhấn quá tay – tất cả đều ở mức vừa đủ, để cảm xúc dẫn dắt thị giác.
Họa sĩ Nguyễn Huyến, tên đầy đủ là Nguyễn Đức Huyến, sinh ngày 2 tháng 5 năm 1915 tại làng Tư Thế, xã Trí Quả, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh và mất năm 1994. Ông là một trong những gương mặt sớm định hình phong cách cho mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Từng theo học Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương trong giai đoạn 1932 đến 1936, Nguyễn Huyến đã rời trường để theo đuổi lối đi riêng, và từ rất sớm ông đã tổ chức triển lãm cá nhân tại Pháp những năm 1939, 1941 và 1942.
Năm 1945, ông vẽ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch, và một năm sau là một trong 20 họa sĩ được giao nhiệm vụ thiết kế giấy bạc cho Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong đó, Nguyễn Huyến đảm nhiệm phần vẽ mặt sau tờ bạc 100 đồng – tờ “con trâu xanh” nổi tiếng – một biểu tượng về sức mạnh nhà nông, cũng là tờ bạc giấy có kích thước lớn nhất từng lưu hành tại Việt Nam.
Từng được đánh giá cao về tranh sơn mài, nhưng tranh lụa của Nguyễn Huyến lại cho thấy một khía cạnh khác: nhẹ, trầm, kín đáo và mang tính nội tâm sâu sắc. Ông không tìm cách thể hiện kỹ thuật hay phô diễn chi tiết, mà để cho không khí tự tỏa ra từ hình khối và màu sắc. Năm 1950, bức lụa khổ lớn Tình mẫu tử của ông được Thị trưởng Hà Nội khi ấy là Thẩm Hoàng Tín mua với mức giá cao kỷ lục, cho thấy sức thuyết phục lặng lẽ của tranh ông với giới thẩm mỹ tinh tế.
Trở lại với Hai thiếu nữ bên Hồ Gươm, ta có thể xem đây như một khúc trầm nhẹ trong dòng tranh lụa hiện đại Việt Nam. Không cần kể một câu chuyện rõ ràng, Nguyễn Huyến đã mở ra một bầu không khí giàu liên tưởng: Hồ Gươm không còn là địa điểm địa lý, mà trở thành vùng ký ức – nơi vẻ đẹp của đất, của người, và của sự im lặng chạm vào nhau trong một khoảnh khắc vĩnh cửu.
Le Aucion House