BÁC HỒ VÀ THỦ TƯỚNG PHẠM VĂN ĐỒNG TRONG TRANH HOÀNG SÙNG
Ông sinh năm 1926 tại Hưng Yên, từ nhỏ đã tiếp xúc với chữ Hán và văn hóa dân tộc. Năm 1943, ông cùng gia đình tản cư lên Việt Bắc, rồi sớm tham gia phong trào Việt Minh tại Vĩnh Yên. Năm 1945, ông có mặt trong lực lượng tham gia khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám. Sau đó, ông công tác tại Ty Thông tin Vĩnh Yên với nhiệm vụ sáng tác tranh cổ động phục vụ kháng chiến.
Từ năm 1949, ông lần lượt làm việc tại Nha Thông tin Việt Nam và Thông tấn xã Việt Nam. Giai đoạn này, ông bắt đầu khẳng định vai trò họa sĩ cách mạng, vẽ tranh tuyên truyền phục vụ kháng chiến chống Pháp. Năm 1956, ông được cử theo học tại Trường Mỹ thuật Việt Nam, khóa học quy tụ nhiều tên tuổi sau này. Sau khi tốt nghiệp, ông về làm việc tại Xưởng phim truyện Việt Nam, rồi được cử sang Liên Xô học đạo diễn phim hoạt hình.
Trở về nước năm 1963, ông là họa sĩ chính và đạo diễn của Xưởng phim Hoạt hình và Búp bê Việt Nam. Trong hơn một thập kỷ, ông tham gia sản xuất nhiều bộ phim có giá trị như Giấc mơ hoa, Pháo đài xanh, Cứu tàu, đặc biệt là Khặm Phạ – Nàng Ngà, đoạt giải Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 2. Năm 1972, ông chuyển công tác sang Đài Truyền hình Việt Nam, giữ chức Trưởng phòng Thể hiện rồi Phó Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật Truyền hình cho đến khi nghỉ hưu năm 1988.
Dù làm quản lý trong ngành phim ảnh và truyền hình, Hoàng Sùng chưa từng rời xa hội họa. Ông vẫn miệt mài vẽ tranh, từ ký họa, bột màu đến sơn mài. Trong đó, nổi bật nhất là đề tài chợ vùng cao – những phiên chợ miền núi phía Bắc với hình ảnh người dân tộc, nếp sinh hoạt bản làng, mái chợ đơn sơ, gùi hàng và áo chàm. Các tác phẩm của ông giản dị, mềm mại, đậm tính ghi chép và chứa đựng tình cảm chân thành dành cho con người lao động.
Tác phẩm Phiên chợ vùng cao đoạt giải Khuyến khích tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc năm 1995. Tranh Về bản (1997, bột màu) được trao giải của Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam. Ngoài ra, ông còn thực hiện các tác phẩm khắc gỗ như Những cô gái Điện Biên, Bộ đội qua bản, tranh lụa Chợ cũ quê tôi,… tất cả đều thể hiện sự gắn bó của ông với miền núi và ký ức kháng chiến.
Một tác phẩm đặc biệt trong sự nghiệp của ông là bức “Bác Hồ với Bác Phạm Văn Đồng tại Chiến khu Việt Bắc” (sơn mài, 1980, 60 × 80 cm). Bức tranh tái hiện hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thủ tướng Phạm Văn Đồng cưỡi ngựa đi qua cầu gỗ dưới tán rừng Việt Bắc, phía xa là các chiến sĩ đang chào đón. Không gian tranh mang sắc xanh trầm, vàng đất, nâu gụ đặc trưng của sơn mài, lối tạo hình mạch lạc, gần gũi. Đây là một tác phẩm hiếm hoi của ông về đề tài cách mạng, thể hiện sự trân trọng sâu sắc với ký ức kháng chiến – điều ông luôn giữ gìn trong âm thầm.
Sau khi nghỉ hưu, ông dành toàn bộ thời gian cho hội họa, tiếp tục vẽ đều tay. Tranh của ông từng được trưng bày tại nhiều triển lãm trong và ngoài nước: Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Pháp, Nhật, Mỹ, Thụy Điển, Indonesia, Cộng hòa Séc… Một số tác phẩm hiện thuộc sưu tập tư nhân trong và ngoài nước.
Với những đóng góp cho nghệ thuật, họa sĩ Hoàng Sùng được Nhà nước trao tặng Huân chương Độc lập hạng Ba, Huân chương Kháng chiến chống Pháp hạng Ba, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất và nhiều huy chương vì sự nghiệp Văn hóa, Mỹ thuật, Truyền hình. Đặc biệt, năm 2023, ông được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật – ghi nhận xứng đáng cho một đời sáng tác âm thầm nhưng đầy cống hiến.
Họa sĩ Hoàng Sùng là hình ảnh tiêu biểu cho một thế hệ nghệ sĩ bước ra từ kháng chiến, sống và làm nghề bằng sự khiêm nhường, cần mẫn và bền bỉ. Không chạy theo thị hiếu hay lý luận cầu kỳ, ông chọn cách thể hiện cuộc sống bằng hình ảnh – những hình ảnh lặng lẽ mà sâu sắc, như chính cuộc đời ông. Và trong ký ức nhiều người yêu mỹ thuật, “Chợ Sùng” vẫn là cách gọi đầy trìu mến dành cho một người nghệ sĩ đặc biệt, đã lặng lẽ vẽ nên tâm hồn của núi rừng và con người Việt Nam.
Le Auction House