ALIX AYMÉ CHÂN DUNG THIẾU NỮ TRƯỚC PHÔNG NỀN CHUỐI VÀNG SƠN MÀI
Trong phiên đấu giá “Nghệ thuật châu Á – Bộ sưu tập của ông H.” do nhà Apone tổ chức tại Paris ngày 16 tháng 6 năm 2025, một tác phẩm sơn mài của nữ danh họa Alix Aymé đã thu hút sự quan tâm đặc biệt: Portrait of Young Woman with Fichu on Gold Background (Chân dung thiếu nữ với khăn trùm, nền vàng), kích thước 46 × 36 cm. Tác phẩm được ước tính trong khoảng 30.000 – 50.000 euro.
Tranh thể hiện hình ảnh một thiếu nữ Á Đông với gương mặt dịu dàng, nghiêng đầu trong dáng vẻ trầm mặc. Cô đội một chiếc khăn trùm nâu sẫm (fichu), cổ áo trắng mở sâu, đôi mắt ánh lên sự e ấp xen lẫn nội tâm suy tưởng. Điểm độc đáo nhất của tác phẩm là phần phông nền không chỉ đơn thuần là sắc vàng kim mang tính trang trí, mà được tạo hình từ những tàu lá chuối bản rộng – biểu tượng gắn liền với không gian vườn nhà phương Bắc. Lá chuối trong tranh không được thể hiện chi tiết tả thực mà được khắc họa cách điệu bằng những nét đậm, vừa tạo nhịp điệu thị giác, vừa gợi lên khung cảnh văn hóa bản địa một cách sâu sắc, giản dị gần gũi.
Trên nền sơn mài vàng kim óng ánh, những yếu tố Á Đông như cây chuối, tà áo, gương mặt thuần Việt hòa quyện với thủ pháp tạo hình mang tính cổ điển phương Tây. Bức tranh là ví dụ điển hình cho khả năng dung hòa giữa hai truyền thống hội họa – một từ Paris, một từ Đông Dương – mà Alix Aymé từng theo đuổi suốt sự nghiệp.
ALIX AYMÉ (1894–1989): NỮ HỌA SĨ PHÁP GẮN BÓ VỚI VIỆT NAM
Alix Aymé, tên khai sinh là Alix Angèle Marguerite Hava, sinh tại Marseille (Pháp) năm 1894. Bà là một trong số ít nữ họa sĩ phương Tây gắn bó lâu dài với Đông Dương từ những năm 1920–1930. Trong thời gian sinh sống tại Việt Nam, bà từng giảng dạy tại Quốc học Huế (1928), trường Albert Sarraut Hà Nội (1931) và Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương – nơi bà được ghi nhận trong Niên bạ hành chính Đông Dương năm 1935.
Alix Aymé đã có những đóng góp quan trọng trong việc phổ biến kỹ thuật sơn mài tới giới nghệ sĩ Pháp, đồng thời tạo nên những tác phẩm kết hợp giữa kỹ thuật châu Á với tinh thần tạo hình hiện đại. Bà thường chọn đề tài thiếu nữ, trẻ em, sinh hoạt đời thường và phong cảnh Việt Nam, thể hiện bằng nét vẽ giàu cảm xúc, giàu tính chất quan sát, nhưng luôn giản dị và gợi mở chiều sâu nội tâm.
MỸ THUẬT PHÁP VÀ NHỮNG CHUYẾN DU HÀNH TẠI ĐÔNG DƯƠNG
Từ cuối thế kỷ 19 sang đầu thế kỷ 20, nhiều họa sĩ Pháp đã tới Việt Nam như một phần của chính sách văn hóa thuộc địa, nhưng đồng thời cũng để lại nhiều đóng góp đáng kể trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam. Trong số đó có thể kể đến Victor Tardieu – người sáng lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, Joseph Inguimberty – người khai phá sơn mài hiện đại, André Maire, Evariste Jonchère, cùng với Alix Aymé – người phụ nữ hiếm hoi giữa một thế giới nghệ thuật vẫn còn rất nam giới và phương Tây hóa.
Họ không chỉ đến để vẽ, mà còn để nhìn, để ghi lại, để chuyển tải vẻ đẹp và phong tục của một Đông Dương đang thay đổi vào những bức tranh có giá trị nghệ thuật lẫn tư liệu. Tranh của Alix Aymé không đơn thuần là một sự khám phá về chất liệu hay hình thức, mà còn là một bản tình ca dành cho mảnh đất và con người Việt Nam – nhẹ nhàng, nữ tính và đầy tinh thần trân trọng.
Le Auction House