TRẦN LƯU HẬU (1928 - 2020)

Hội hoạ hiện đại của Việt Nam đón nhận Trần Lưu Hậu như một luồng gió mới triệt để xóa bỏ định kiến về tính bảo thủ của thế hệ ông và cho tới nay tên tuổi ông vẫn để lại nhiều ảnh hưởng. Sau khi tốt nghiệp Khóa Kháng chiến, ông hoàn thành khóa học tại Học viện Mỹ thuật Surikov, ngành trang trí sân khấu tại Moskva từ năm 1955 tới năm 1962 và về nước giảng dạy tại Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội từ năm 1962 tới năm 1989. Trần Lưu Hậu từng giữ chức Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật Hội Mỹ thuật Việt Nam (1989 - 1994) và vinh dự nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2001.

Trong lĩnh vực hội họa, họa sỹ Trần Lưu Hậu là người vẽ nhiều thể loại nhưng tìm được một lối đi đặc tính chủ quan cá nhân từ cuối những năm 1980, trước đó ông thường vẽ về đề tài kháng chiến, phong cảnh thiên nhiên, nông thôn, phố phường Hà Nội và tĩnh vật,... Từ cuối những năm 1980 trở đi, ông vẽ bằng bảng màu nguyên bản với những nét bút dài, phóng khoáng đầy xung lực, đi từ hiện thực sang biểu hiện và cuối đời thiên về trừu tượng. Tuổi càng lớn ông càng vẽ sung mãn và luôn đề cao sự tự do trong tư tưởng, tư duy, điều kiện sáng tác, không lệ thuộc vào bất cứ thứ gì. Trần Lưu Hậu tái hiện những đề tài cơ bản như phong cảnh, biển, cây, hoa, thiếu nữ khoả thân,... với một tư duy giản lược hình khối nhưng ấn tượng mạnh, khóa người xem vào một không gian giàu cảm xúc.

Ông là người yêu vẽ và vẽ tới hơi thở cuối cùng theo đúng nghĩa đen. Ở giai đoạn cuối đời, khi phải ngồi xe lăn ông vẫn vẽ. Tay yếu không còn cầm được bút, ông nhờ con cháu trải toan trên sàn, đổ màu lên và vẽ bằng xe lăn, một cách nghiêm túc với thái độ chú tâm tuyệt đối. Cũng chính bởi vậy, tên tuổi ông tới nay vẫn mang sức ảnh hưởng lớn tới thế hệ họa sĩ kế cận. Các tác phẩm tiêu biểu của ông góp mặt trong bộ sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và nhiều bộ sưu tập tư nhân lớn nhỏ trong và ngoài nước.

NHÂN - HÒA - HẬU - KIỆM: NHỮNG KHÚC TRƯỜNG CA TRƯỞNG THÀNH TỪ KHÓA KHÁNG CHIẾN

Trong lịch sử Mỹ thuật Việt Nam có một khóa đào tạo đặc biệt được tổ chức ở chiến khu Việt Bắc, hoạt động từ cuối năm 1949 tới đầu năm 1954. Theo Nghị định số 605/NĐ ngày 28/12/1950 của Bộ Quốc gia Giáo dục được ký bởi Bộ trưởng Nguyễn Văn Huyên, trường có tên hành chính là Trường Mỹ thuật Trung cấp, đào tạo Khóa Kháng chiến và thường được gọi là Trường Mỹ thuật Kháng chiến.

Trường Mỹ thuật Kháng chiến năm đầu tiên có tổng cộng hai đợt tuyển sinh. Đợt 1 vào tháng 1 năm 1950 tại Thái Nguyên có 12 người trúng tuyển gồm Đào Đức, Lê Huy Hòa, Trọng Kiệm, Ngô Mạnh Lân, Mai Long, Lê Nguyên Lợi, Trần Đông Lương, Lưu Công Nhân, Dư Tá, Trịnh Thiệp, Kim Vinh và Thế Vỵ. Sau đó vào tháng 8 năm 1950, trường tập trung học sinh chuyển sang xã Nghĩa Quân, Đoan Hùng, Phú Thọ và tổ chức tuyển lấy thêm thực tế 9 người là Vi Văn Bích (Ngọc Linh), Ngô Minh Cầu, Thu Dung, Ngô Tôn Đệ, Đặng Đức, Trần Lưu Hậu, Lê Lam, Thục Phi và Trịnh Phòng. Riêng Linh Chi (Nguyễn Tài Lương) được đặc cách vào học từ niên khóa 1951 - 1952 vì đã là họa sỹ có tranh triển lãm ở Hà Nội trước cách mạng.

Trong số 22 học trò của Khóa Kháng chiến do Tô Ngọc Vân làm hiệu trưởng, có một bộ tứ thường được nhắc tới là “Nhân - Hòa - Hậu - Kiệm”, bao gồm họa sỹ Lưu Công Nhân (1929 - 2007), Lê Huy Hòa (1932 - 1997), Trần Lưu Hậu (1928 - 2020) và Nguyễn Trọng Kiệm (1934 - 1991).