TRẦN DUY – “CHÙA LÁNG” VÀ MỘT GÓC NHÌN YÊN TĨNH TRÊN LỤA
Khung cảnh được tái hiện với mái chùa nằm sâu giữa những tán cây cổ thụ, ba thân cây lớn án ngữ phía trước như gợi đến thời gian đã lặng lẽ trôi qua nơi đây. Không khí tranh tĩnh tại, thoảng chút sương mờ, như một buổi sáng sớm mùa đông. Cổng tam quan hiện ra thấp thoáng phía xa, người đi lại thưa vắng – tất cả tạo nên một bức tranh không chỉ về một địa danh, mà còn là một phần ký ức của một thời Hà Nội cũ.
Tranh được thể hiện bằng mực và màu nước trên lụa, theo phong cách quen thuộc của họa sĩ. Màu sắc nhẹ, nhạt, thiên về các tông lạnh và trung tính như xanh tro, lam nhạt, nâu xám. Đường nét trong tranh mảnh và chậm rãi, không tìm đến sự phức tạp về hình họa mà hướng đến một sự hài hòa tự nhiên, nơi cái nhìn và cảm nhận hòa làm một. Ở góc dưới, tranh có đề dòng chữ “Chùa Láng – Hà Nội – Tranh lụa” kèm theo chữ ký và dấu của họa sĩ.
Một đời gắn bó với hội họa và lụa
Họa sĩ Trần Duy (1920–2014), tên thật là Trần Quang Tăng, sinh tại Huế trong một gia đình có truyền thống học vấn và làm quan dưới triều Nguyễn. Ông từng theo học khóa 17 Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (1943–1945), cùng thời với một thế hệ nhiều người chọn con đường nghệ thuật trong bối cảnh đất nước đang chuyển mình.
Ngoài vẽ tranh, Trần Duy còn từng tham gia hoạt động báo chí cách mạng, viết truyện ngắn, nghị luận, và làm thư ký tòa soạn. Tuy vậy, mảng sáng tác nổi bật hơn cả là tranh lụa – chất liệu ông dành phần lớn đời mình để khám phá. Theo lời kể, ông đã vẽ hàng ngàn bức tranh, trải dài theo các địa danh ông từng gắn bó như Tràng An, Tam Cốc – Bích Động, làng Thúy Lĩnh, Yên Phụ…
Tranh lụa của Trần Duy không ồn ào, thường hướng về những đề tài tĩnh – cây cối, mái đình, chùa chiền, những góc phố cũ – nơi mà người xem không cần lý giải nhiều mà chỉ cần nhìn lâu để thấy sự lắng đọng. Nét bút của ông mang ảnh hưởng từ thủy mặc truyền thống phương Đông, nhưng cách phối cảnh và kết cấu lại gợi nhắc tới phương pháp sư phạm của Trường Mỹ thuật Đông Dương. Đó là sự kết hợp hài hòa giữa nền tảng cổ và một tinh thần học hỏi không ngừng.
Nhẹ nhàng, kín đáo – như chính con người ông
“Chùa Láng” là một ví dụ tiêu biểu cho cách ông thể hiện nội tâm qua cảnh vật. Mọi chi tiết đều vừa đủ, không dư thừa, không khoa trương. Những bóng cây, thảm cỏ, bức tường gạch cũ… được diễn tả bằng một thứ ánh sáng âm thầm, không cần đến tương phản mạnh để tạo chiều sâu, mà dựa vào cảm nhận thị giác tự nhiên. Đó cũng là điều khiến tranh ông có sức hút riêng – một sức hút không đến ngay, nhưng ở lại lâu.
Dù không đặt mình ở vị trí nổi bật trong lịch sử mỹ thuật, Trần Duy vẫn để lại một gia tài nghệ thuật đáng quý, đặc biệt trong lĩnh vực tranh lụa. Cách ông chọn sống, chọn vẽ, chọn giữ một giọng điệu khiêm nhường và bình tĩnh trước thời cuộc – cũng là một thái độ đáng trân trọng đối với người làm nghệ thuật.
Le Auctions