HOÀNG SÙNG – HỒI ỨC LỤA TRONG VẺ ĐẸP TĨNH TẠI CỦA NGƯỜI PHỤ NỮ VIỆT
Nếu phần lớn công chúng biết đến họa sĩ Hoàng Sùng (1926–2018) qua những sáng tác về chợ quê, vùng cao hay đời sống kháng chiến, thì hai bức tranh lụa vẽ thiếu nữ dưới đây lại mở ra một thế giới khác – dịu dàng, sâu lắng và đậm chất Đông Dương. Ở đó, cái đẹp nữ tính, thanh khiết và ánh sáng trong veo của ký ức hòa vào nhau, trở thành một thứ thơ ca thị giác – nơi hội họa chạm đến miền tĩnh lặng của tâm hồn. 
Khúc đàn trong vườn xuân Giao hòa của nữ tính và âm thanh tĩnh lặng
Trong bức tranh lụa khổ lớn, sáu thiếu nữ trong tà áo dài trắng ngồi giữa khu vườn ngập sắc hoa. Ở trung tâm bố cục là chiếc đàn bầu, như một nhịp cầu nối giữa cảm xúc và thinh lặng. Không gian phủ trong ánh sáng mờ sương, bảng màu xanh lam pha tím hồng phơn phớt tan vào nhau, mang hơi thở thanh sạch của mỹ thuật học đường Đông Dương.
Những dáng ngồi nghiêng, vai tựa, tay buông, ánh mắt khép hờ... thể hiện trình độ quan sát tinh tế và kỹ năng tả dáng hiếm có của Hoàng Sùng. Mỗi nhân vật như một nốt nhạc, cùng hòa vào tổng thể trong trẻo và thanh tao của bức họa. Sắc trắng của áo dài không chỉ là biểu tượng của thuần khiết, mà còn là sự tĩnh tại cao quý một biểu hiện của quan niệm thẩm mỹ sự tĩnh là đỉnh cao của động mà Trường Mỹ thuật Đông Dương từng truyền dạy.
Bút pháp lụa của Hoàng Sùng ở đây mềm, ướt và tiết chế, hầu như không nhấn nét mà chỉ chồng lớp màu loang để tạo độ sâu và hơi thở cho hình khối. Dù không mang nội dung tuyên truyền, tác phẩm vẫn đậm chất nhân văn: vẻ đẹp của người phụ nữ Việt hiện lên như biểu tượng của tâm hồn dân tộc dịu dàng, bền bỉ giữa thế kỷ nhiều biến động.
Thiếu nữ bên hoa mận Khoảnh khắc thanh xuân lặng lẽ
Bức tranh thứ hai gợi một thế giới nội tâm sâu kín: một thiếu nữ trong tà áo dài xanh ngọc ngồi tựa trên chiếc ghế sắt đan mây, tay cầm quạt hồng, bên cạnh là lọ gốm vẽ rồng và cành mận nở trắng. Toàn cảnh giản dị mà tinh tế, ấm áp như một buổi sáng quê nhà đầu xuân.
Nền lụa vàng cổ ánh lên dưới lớp màu mỏng, tạo cảm giác trong veo và có chiều sâu không cần tới bóng đổ. Chiếc quạt, ghế sắt, áo dài, cành hoa đều là biểu tượng của văn hóa thị dân Việt Nam thập niên 1950, giai đoạn mà cái đẹp hiện đại đang tìm cách dung hòa với truyền thống. Hoàng Sùng từng là người lính, từng trải qua chiến trường nay trở lại với đời sống bằng một ánh nhìn nhân hậu: ông vẽ cái đẹp như một hành vi chữa lành, một sự hồi phục tinh thần sau khói lửa.
Sinh năm 1926 tại Hưng Yên, Hoàng Sùng tham gia Việt Minh từ tuổi 17, từng vẽ tranh cổ động và minh họa cho Thông tấn xã Việt Nam. Sau 1954, ông học tại Trường Mỹ thuật Việt Nam (19561958) thế hệ kế cận cuối cùng của dòng chảy Mỹ thuật Đông Dương. Nền tảng ấy giúp ông làm chủ cả hai thế giới: hiện thực cách mạng và mỹ cảm Á Đông.
Nếu các tranh sơn mài và bột màu của ông phản ánh tinh thần kháng chiến, thì các tranh lụa lại là nhật ký tâm hồn, nơi ký ức chiến tranh được hóa giải trong sự tĩnh lặng. Ở đó, Hoàng Sùng tìm lại điều tinh khiết nhất của ký ức ánh mắt người thiếu nữ và tiếng đàn khẽ ngân trong buổi chiều êm.
Hai bức tranh lụa này cực kỳ hiếm gặp trên thị trường, không chỉ vì Hoàng Sùng sáng tác ít trên chất liệu lụa, mà còn vì ông xem lụa là nơi trú ngụ của tâm linh. Lụa buộc người họa sĩ phải kiên nhẫn, phải hòa nhịp cùng hơi thở và nhịp tim của từng lớp màu, giống như một nghi lễ thiền định.
Trong tinh thần Mỹ thuật Đông Dương, Hoàng Sùng kết hợp kỹ thuật phương Tây với cảm quan phương Đông: đường nét được giản lược để nhường chỗ cho ánh sáng, nhịp điệu và tâm tưởng. Nhờ đó, tranh lụa của ông không chỉ mang giá trị thẩm mỹ, mà còn là minh chứng cho hành trình chuyển hóa nội tâm từ chiến đấu đến sáng tạo, từ khốc liệt đến an hòa.
Tác phẩm của ông khép lại bằng một thông điệp giản dị nhưng sâu sắc:
Nghệ thuật chân chính luôn bắt nguồn từ ký ức nhân bản và tình yêu quê hương.
Le Auctions