HỌA SĨ NGUYỄN VĂN BÌNH: MỘT HỌA SĨ - MỘT NGƯỜI THẦY XUẤT SẮC

Họa sĩ Nguyễn Văn Bình (1917-2004), hay còn gọi là Văn Bình, là một trong những họa sĩ trước kháng chiến xuất sắc của nền hội họa Việt Nam. Ông sinh ra và lớn lên tại Phú Xuyên nơi có làng nghề sơn mài Hạ Thái đã tồn tại và phát triển hàng trăm năm, vì thế kỹ thuật sơn ta truyền thống được ông tiếp thu và trau dồi hàng ngày, tranh sơn mài của Văn Bình được nhiều nhà sưu tập yêu mến sưu tầm. Ông còn được biết đến như người mở đường cho mỹ thuật non trẻ Việt Nam thời bấy giờ.

Chân dung họa sĩ Văn Bình

Họa sĩ Văn Bình tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Đông Dương, khóa 12 (1938 – 1943). Khóa học có tám học viên, tuy nhiên chỉ có ba người học hết và đỗ tốt nghiệp, đó là Nguyễn Văn Bình, Tô Văn San và Nguyễn Văn An. Trong quá trình học tập, Nguyễn Văn Bình đã được truyền cảm hứng bởi các giáo viên và thế hệ đi trước, ông được học với các giáo sư tài hoa thầy Pháp và Việt Nam như Victor Tardieu, Nam Sơn, Alex Aymé…. Sau cùng, ông đã chọn chuyên về sơn mài.

Sau khi tốt nghiệp vào năm 1943, Văn Bình trở thành một trong những họa sĩ xuất sắc của Việt Nam. Ông để lại nhiều tác phẩm đáng kể trong lịch sử hội họa và được biết đến là một trong những người tiên phong của nghệ thuật Việt Nam.

Làng chài vịnh Hạ Long, Nguyễn Văn Bình, sơn mài 60 x 90 cm

Những tác phẩm sơn mài của ông thể hiện tình cảm chân thực và được thực hiện một cách công phu với đề tài đa dạng từ cách mạng, kháng chiến, sinh hoạt đến phong cảnh nông thôn đồng bằng và miền núi. Ông trung thành với bút pháp hiện thực kết hợp với bút pháp ấn tượng, ông luôn muốn đưa tinh thần của nghệ thuật truyền thống vào các tác phẩm.

Phong cách hiện thực trong tranh của Nguyễn Văn Bình được thể hiện qua sự chú ý đến chi tiết và sự chân thực trong miêu tả. Ông khéo léo tái hiện những hình ảnh đời thường, từ cuộc sống sinh hoạt đến những khoảnh khắc chiến đấu, với độ chính xác cao và cảm xúc chân thành. Từ những cảnh nông thôn yên bình đến những trận chiến khốc liệt, tác phẩm của ông đều mang lại cảm giác sống động và gần gũi. Ông thể hiện tình cảm và lòng kính trọng đối với người dân Việt Nam, ca ngợi vẻ đẹp của họ trong cuộc sống lao động và chiến đấu. Những hình ảnh quân dân kiên cường, những cảnh sinh hoạt đậm chất quê hương, hay những phong cảnh đồng bằng và miền núi đều được ông tái hiện với tình cảm chân thật và sâu sắc.

Chiến thắng Điện Biên Phủ 1995, Nguyễn Văn Bình, sơn mài

Cách mạng tháng Tám thành công là lúc Nguyễn Văn Bình tới công tác tại Nhà thông tin Tràng Tiền (1945 – 1946). Trong kháng chiến chống Pháp, ông là hoạ sĩ tham gia tại báo Cứu quốc Khu IV (1947 – 1950) trong khoảng thời gian ấy ông sử dụng kỹ năng hội họa của mình để ghi lại những sự kiện kịch tính trong Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất, sau đó ông làm hoạ sĩ Xưởng hoạ Liên Khu IV (1950- 1954). Ở giai đoạn này Ông thường vẽ những bức tranh tượng trưng, có tính chất tuyên truyền ca ngợi cuộc kháng chiến và khắc họa vẻ đẹp của đất nước và con người Việt Nam.

Ông có nhiều công lao to lớn trong sự nghiệp đào tạo mỹ thuật khi làm Giảng viên, ông còn được làm Trưởng ban Giáo vụ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam từ năm 1955 đến 1979. Hoạ sĩ Nguyễn Văn Bình hầu như chuyên sáng tác tranh sơn mài. Trong giai đoạn này phong cách của ông dần chuyển hướng vẽ về phong cảnh thiên nhiên, con người miền quê.

Bản Nậm Nà, Nguyễn Văn Bình, sơn mài

Ông đã nhận được nhiều giải thưởng và huân chương danh giá như Giải thưởng Sekiguchi (Nhật Bản) Triển lãm duy nhất 1944, Giải Nhì Triển lãm Toàn quốc 1955, Giải Ba Triển lãm Toàn quốc 1958, và Giải thưởng họa sĩ cao tuổi của Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp Văn học – Nghệ thuật Việt Nam 1996. Ngoài ra, ông còn nhận được Huân chương Kháng chiến hạng Nhì, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất, Huy chương Vì sự nghiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam, Huy chương Vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam, và Huy hiệu 50 năm tuổi Đảng. Những giải thưởng và huân chương mà ông nhận được là minh chứng cho tài năng và những đóng góp của ông đối với nghệ thuật và xã hội.

Bác Hồ trong thời kỳ chống Mỹ, Nguyễn Văn Bình, sơn mài

Bên cạnh kho tàng tranh sơn mài để lại cho thế hệ sau, họa sĩ Nguyễn Văn Bình còn là một nhà giáo, ông đã truyền cảm hứng và kiến thức cho nhiều học trò, góp phần quan trọng trong việc phát triển nghệ thuật sơn mài và hội họa Việt Nam. Với phong cách nghệ thuật từ sự kết hợp hài hòa giữa hiện thực và kỹ thuật sơn mài truyền thống, nội dung hướng về quê hương đất nước toát lên tinh thần dân tộc sâu sắc. Ông đã để lại dấu ấn đặc biệt trong lịch sử nghệ thuật Việt Nam, góp phần xây dựng phát triển nghệ thuật nước nhà và định hướng cho nền mỹ thuật non trẻ bấy giờ.

Khánh Linh